Paul van der Sterren Terug in het strijdperk mei 2014 139 blz., € 17,50 ISBN: 9 789402 119282 Let op: Dit boek is verkrijgbaar via Bol.com of rechtstreeks via de auteur (geen verzendkosten binnen NL & betaling vooraf, desgewenst met opdracht en/of handtekening). Inhoudsopgave Voorwoord De macht van het woord Red de remise De man waar ik niet omheen kan Gesprek onder vier ogen Bobby Clubkampioenen Karpje Doelloos schaak Maak blunders (en word geliefd) De schaker en de kwebbeldoos Bericht van een nuchtere dronkeman Terug in het strijdperk Oud papier Leon Pliester 1954-2012 De zinloze waarheid van de geschiedenis Testosteron en dopamine Nawoord Dankwoord • Naar aanleiding van het verschijnen van Terug in het strijdperk werd Paul geïnterviewd door Fons Geraets in het programma De Stemming van de Limburgse Radio L1 op 19 oktober 2014 Luister hier naar het interview In de pers "Na lezing van het boek concludeer ik dat het Van der Sterren ook en vooral te doen is om de psyche van de mens. In een gesprek met een jonge psychologe, bijvoorbeeld, legt een niet bij name genoemde oudere schaker zijn ziel bloot in een wanhopige poging grip te krijgen op de voortschrijdende tijd. In een ander verhaal wordt de menselijke wil om te winnen verklaard als een wisselwerking tussen twee chemische stoffen. En weer elders wordt de psyche van de schaker afgezet tegen de psyche van de alcoholist. (..) Ook in de verhalen die gaan over de grote schakers, zoals Karpov, Fischer en Kortchnoi, ligt het accent op de psychologie. Dan gaat het over zijn angst voor de eerste, over de periode van geluk in het leven van de tweede en over de bijna onmenselijke onverzettelijkheid van de derde. Er is nog een andere constante in deze verhalen van Paul van der Sterren: ze worden goed verteld. Elke zin in dit boek ademt stilistische controle. Het best komt dat tot uiting in een verhaal waarin de schrijver een superieur spel speelt met de retoriek van de schaakanalyse en verder nog in de van zelfspot doordrenkte verhalen over de stand van zaken van zijn eigen bestaan als schaker. Ik zie in die stijlbeheersing een metafoor. Het is alsof Van der Sterren wil tonen dat je alleen iets van de 'volslagen onbegrijpelijke betovering van het schaakspel' kunt overbrengen door er stijlvol over te vertellen (..) Met Terug in het strijdperk heeft Paul van der Sterren (..) zijn schrijverschap bevestigd. Het wachten is op meer. Meer verhalen." Wim Suyderhoud in CaissaNieuws "Van der Sterren schrijft bekwaam, zeer onderhoudend en met een mooie dosis humor bovendien. Een boek voor de schaakliefhebber, maar kijk uit: het boek is niet weg te leggen tot het uit is!" Nieuwsbrief Max Euwe Centrum "Terug in het Strijdperk is een verzameling schaakstukjes die lekker vlot wegleest. De prettige schrijfstijl en onderkoelde humor van Paul van der Sterren zijn zeer herkenbaar." Richard Vedder op Schakers.info lees de hele recensie "En een ding maakt dit boek duidelijk: als het schaken eenmaal in je vezels is doorgedrongen kom je er nooit meer van los. Stoppen of herintreden, de basis blijft hetzelfde." Minze bij de Weg in Schaakmagazine, juni 2014 "Terug in het strijdperk is de titel van het nieuwste boek van Paul van der Sterren. De schaakgrootmeester laat zich opnieuw zien als een begenadigd schrijver. (..) Over zijn kwaliteiten als schaker is geen enkele twijfel, maar Paul van der Sterren bewijst meer en meer dat hij ook de gave van het geschreven woord heeft. (..) Er zijn meer topschakers die prachtig kunnen schrijven, zoals bijvoorbeeld Hans Ree, Gert Ligterink, Tim Krabbé en wijlen Jan Hein Donner. Paul van der Sterren mag je schaker/schrijver noemen. (..) Een aanrader!" Frank Clevers in het Dagblad de Limburger/Limburgs Dagblad "Grootmeester Paul van der Sterren schreef in 2011 Zwart op wit, een zelfportret waarin jeugd, talent, hoogte- en dieptepunten voorbijkomen en de zoektocht wordt ingezet naar het waarom van vorm en zelfvertrouwen en deceptie. De gebruikelijke zoektocht van iedere topsporter als hij terugblikt op zijn carrière, alleen zetten maar weinigen dat op papier. In 1993 speelde Van der Sterren nog een tweekamp met Gata Kamsky in het kandidatentoernooi. In 2003 stopt hij definitief met schaken. Waarom? Het inzicht dat hij nooit wereldkampioen kon worden? Een erfenis zodat hij financieel onafhankelijk was? Paul: "Het stoppen met schaken indertijd was echt een sprong in het duister. Natuurlijk had een veranderde kijk op het leven er wel mee te maken maar zowel financieel als emotioneel was het griezelig. Ik voelde het echter als onontkoombaar en zo heb ik het in Zwart op wit ook proberen uit te leggen. Het schaken liet mij los, hoezeer ik ook tegenstribbelde." Dan verscheen onlangs Terug in het strijdperk. Na zeven jaren van totale onthouding gaat hij toch weer schaken. Heeft dit vervolgboek te maken met een afzwakking van dezelfde filosofie die hem eerder de kracht gaf om een ander leven te leiden? Paul: "Blijkbaar had ik na die lange afkickperiode al mijn ervaringen met het 'echte' schaak wel verwerkt en was ik zover dat ik op een laag pitje verder kon gaan. Ik schaak nu natuurlijk in de verste verte niet zoals vroeger. Een competitie-partijtje, af en toe wat vluggeren, een enkele simultaan, dat is het wel. Maar de belangstelling is er weer en commentaar geven bij toernooien doe ik heel graag. Net als jij!" Dit boek wil de lezer de geur op laten snuiven van het mysterie van de betovering van het schaakspel." Hans Böhm in De Telegraaf "Ooit, na een gepassioneerd schaakleven van bijna 35 jaar, besloot Paul van der Sterren dat het genoeg was: hij stopte. Hij was uitgeschaakt. Zijn verhaal was af, dacht hij. Maar wat bleek? Na zeven schaakloze jaren vond de grootmeester zich achter het bord terug. Daaraan heeft hij nu een mooi boek gewijd: Terug in het strijdperk. In zijn tweede schakersleven drong tot hem door hoe weinig begrip de schaker ondervindt van zijn directe omgeving. Van de schakersvrouw die haar vermoeide man ziet thuiskomen en zich afvraagt waarom hij niet iets leukers gaat doen, tot de collega's op het werk die informeren 'hoe het toch gaat met de schakerij', maar niet geïnteresseerd zijn in het antwoord. Met verademende eerlijkheid en zelfspot maakt Van der Sterren hun duidelijk hoe onbegrijpelijk de betovering van het schaakspel is." Remco Heite in de Leeuwarder Courant/Dagblad van het Noorden "Na zijn terugkeer light in de schaakwereld in 2010 verscheen al zijn autobiografie Zwart op wit in 2011. Terug in het strijdperk is hierop een vervolg. In een aantal verhalen afwisselend van lengte en inhoud, schrijft Paul verder over de nieuwe schaakwereld en zijn ervaringen daaromtrent. Ook diverse andere zaken komen langs; schaakgrootheden als het fenomeen Fischer, Victor 'de Verschrikkelijke' Kortsnoj en Karpov worden besproken en geanalyseerd. Pauls grote bewondering voor Kortsnoj die als een schaaklocomotief al zoveel jaren maar doordendert. Zijn angst voor Karpov, bezwerend door hem 'Karpje' geheten. (..) Verder wordt het menselijk brein aan een nader onderzoek onderworpen in het hoofdstuk Testosteron en dopamine, wat gebeurt er eigenlijk in een schakend hoofd? En waarom? De kick als beloning? En wat te denken van het verbluffende 2..f6! "Een sensationele nieuwe verdediging tegen het Koningsgambiet" schrijft Paul luchtig. Hoe zit dat, en wat doet zwart na 3.fxe5 in 's hemelsnaam? Zo weet Paul in een zestiental verhalen de schaker mee te nemen in die fascinerende wereld van het schaakspel met zijn vele bijzondere facetten. Ik kan iedereen het boek van harte aanbevelen!" Nico van der Hoogt in VSV Vizier, Officieel Orgaan van de Venlose Schaakvereniging "In het boek Terug in het strijdperk laat hij aan de hand van goed geschreven verhalen zien wat hem nog steeds beweegt bij zijn hernieuwde kennismaking met de schaakwereld. De meest uiteenlopende onderwerpen komen aan de orde, geschreven met de nodige zelfspot. (..) De schrijver voert ons langs alles wat voor de niet schaker verbazingwekkend is maar wat iedere schaker direct zal begrijpen zoals de zelfhaat bij een nederlaag, zeker als die door een blunder wordt veroorzaakt. (..) Paul van der Sterren slaagt er in die emoties over te brengen in een boek dat ik ook wil aanraden aan niet-schakers maar zeker aan familieleden van schakers die soms lijden onder de voor hen onbegrijpelijke hartstocht van het schakende familielid." B.H. Wilders in het Nederlands Dagblad Lezersreacties, van schakers èn niet-schakers "Complimenten voor de aangename schrijfstijl en je verdient een prominente plek in de eregalerij van schaakschrijvers!" Erik Olof "Wat 1 heerlijk boek heb je weer geschreven. Een literair schaakboek in de traditie van Donner, Ree, Krabbé. Ik heb er zeer van genoten." Bert van de Kamp "Het was direct genieten, eerst een paar korte stukjes, nawoord, dankzegging, Leon en Desisco, beetje vreemde start wellicht, maar het smaakte naar meer. Toen Kortsnoi! Wonderschoon. Mooi onderwerp, kop en staart, duidelijke pointes en nog leerzaam ook. Ik moet bekennen dat ik niet wist dat je zo goed kon schrijven!" Gert Jan de Boer "Ik ben jouw boek aan het verslinden (figuurlijk, wel te verstaan!). Erg openhartig houd je 'de lezer' een spiegel voor. Ook ik leef dagelijks met de obsessies en angsten die jij beschrijft (zij het op een veel lager niveau). Misschien stop ik zelf wel met schaken als ik het boek uit heb ... Ik herken de zinloosheid en tegelijk allesomvattendheid van het geobsedeerd met 'het spelletje' bezig zijn en de behoefte je horizon zo klein mogelijk te houden door je onder te dompelen in het schaakspel, maar tegelijkertijd de beperking daarvan in te zien. Alles te maken met de ene keer mezelf als mens te zien en de andere keer alleen als 'schaker'. En natuurlijk het zo obsessief je messen slijpen dat ze er bot van worden is herkenbaar. En dan ben ik nog niet eens op de helft. Chapeau. Het raakt me enorm, ik pink geregeld een traantje weg als ik mezelf herken in jouw mooie beschrijvingen." Michaël Wunnink "Met heel veel plezier heb ik je nieuwste boek gelezen! Voor mij eigenlijk een openbaring om zoveel over achtergronden, overwegingen, gemoedstoestanden, herinneringen, geschiedenissen etc. te lezen die betrekking hebben op het fenomeen 'schaken' en dan vooral natuurlijk jouw eigen ervaringen. Net als in Zwart op wit gaat er een wereld voor me open. In je voorwoord schrijf je hoe weinig begrip de directe omgeving van een schaker eigenlijk voor die schaker heeft. En dat is maar al te waar. Terwijl ik zelf weinig tot niets van schaken of de schakerswereld weet, weet je me te boeien bij elk verhaal. Ik vind het dus echt goed geschreven, heel helder, eigenlijk zou ik nog veel meer willen lezen! Bijzonder om te lezen hoe je 'vroeger' het schaken hebt ervaren en hoe je er nu in staat, de ontwikkeling die je hebt doorgemaakt hierin, hoe de schaakwereld veranderd is of .. hoe anders jij de schaakwereld bent gaan zien." Yvonne van der Sterren "Ik geniet van Pauls boek. Het verhaal van 'De man waar ik niet omheen kan' heeft me zeer getroffen. Ik denk dat inderdaad iedereen wel zo'n man (of vrouw) heeft, die voor hem of haar een ijkpunt is. Voor mij geldt dat vooral in de muziek. Iemand die je in je jeugd echt in contact brengt met de materie en je daar dieper in doet doordringen. Voor de liedkunst waren dat Elisabeth Schwarzkopf en Fischer-Dieskau. Ondanks alle mooie uitvoeringen daarna zijn dat de mensen waar ik niet omheen kan. Zij hebben mijn manier van luisteren bepaald. Zo zijn er meer punten van herkenning die te vertalen zijn naar de eigen situatie en dat maakt het lezen van je boekje zo'n leuke ervaring. Bij het verhaaltje 'Doelloos schaak' vroeg ik me af of de mens echt iets doelloos doet. Alleen al het genieten van een activiteit die je voor je plezier doet en die je bevrediging schenkt, kan volgens mij niet doelloos zijn. Zo vind ik in bijna elk stukje wel een overweging die me tot nadenken dwingt en dat is dan zeer bevredigend. Om met een variant op de door jou geciteerde uitspraak van Descartes te eindigen: Ik geniet van het leven en daardoor besta ik. Een heerlijk boekje." Hans Pot Terug