Paul van der Sterren Verlichting in een lege verpakking Samsara Uitgeverij, 2012 138 blz., € 18,50 ISBN 978-90-77228-97-5 • Naar aanleiding van het verschijnen van Verlichting in een lege verpakking werd Paul geïnterviewd door Patrick Kicken voor diens website nondualiteit.nu (ook op youtube). Het video-interview is opgesplitst in twee delen. Luister en kijk naar deel 1 en deel 2 • Eveneens naar aanleiding van het verschijnen van dit boek vond er een interview plaats op 13/4/2013 voor de BOS Radio in het programma Hemelsbreed door Jeannette Werkhoven. Luister hier naar het programma. • In Juli 2018 vond er voor Hello Radio Spirituality een gesprek met Paul plaats, waarbij Verlichting in een lege verpakking het uitgangspunt was. Luister hier. • Ook werd Paul geïnviteerd om te spreken op het congres van de internationale Science and Nonduality Conference (SAND Europe 2013). Lees zijn toespraak • Paul schreef diverse artikelen over hetzelfde onderwerp voor InZicht. Wegen van radicaal zelfonderzoek Lees de artikelen hier Recensies en lezersreacties "Met Verlichting in een lege verpakking heeft schaakgrootmeester Paul van der Sterren een verrassend boek geschreven. Het bevat geen verhandeling of zelfs maar een verwijzing naar het schaakspel, maar geeft in 34 korte hoofdstukjes in zeer heldere taal de non-dualistische visie van de schrijver weer vanaf het moment dat hij het boeddhisme en zijn streven naar verlichting heeft losgelaten. Van der Sterren draait er niet omheen: hij heeft geen enkele ambitie of pretentie om iets over te brengen. "Het gaat er niet om," schrijft hij, "dat er iets begrepen moet worden. Het gaat er ook niet om dat het idee een individu te zijn, een ik, moet worden doorzien … Het gaat helemaal nergens om." Omdat woorden, hoe waar ze op zichzelf ook kunnen zijn, altijd het zicht wegnemen op dat wat is, beschouwt hij ook zijn eigen boek als "klinkklare onzin" die desondanks gehoord kan worden en wellicht zelfs iets kan losmaken bij de lezer. Want als er geen ik is, is zijn tekst glashelder. En aangezien er geen ik bestaat, is het dus glashelder. Maar niet voor een ik. Het boek staat bol van dergelijke paradoxale redeneringen en uitspraken. Ze kunnen in eerste instantie misschien een verwarrende werking op de lezer hebben, maar wat Van der Sterren er zichtbaar mee wil maken is dat het om een prachtige, goddelijke verwarring gaat die hoort bij de ervaring van het individu zijn. Alleen, of althans bij uitstek, door middel van de paradox kan de illusie van die ervaring doorzien worden. Wat overblijft is niets. Maar wel een niets dat zich aan zichzelf vertoont als alles en dat eruitziet als de totaliteit van wat er wordt ervaren. Het is allesomvattend en wijst niets af. Het is het waarnemen zelf, maar ook alles wat waargenomen wordt. Het wordt in het algemeen aangeduid als Bewustzijn, maar kan evengoed omschreven worden als liefde, omdat het alles omvat en niets uitsluit. Van der Sterren gebruikt herhaaldelijk een bekende uitspraak van Godfried Bomans om de kern van de dualiteitsillusie te illustreren: "Ik wou dat ik twee hondjes was, dan konden we samen spelen." Vanuit dat denkbeeld ontstaat uit het Niets het grote spel van ik en de wereld. Het spel is een onbegrijpelijk mysterie, al is het alleen maar omdat het geen spelregels kent (voor een schaker misschien nog meer dan voor anderen!) - een mysterie "dat zichzelf aan zichzelf laat zien en tegelijkertijd onkenbaar houdt. En zichzelf daarmee vermaakt en tot wanhoop drijft." Verlangen ziet de schrijver als de brandstof die het spel gaande houdt, als de emotionele begeleider van de gedachte 'ik ben iemand'. Verlichting in een lege verpakking kent een bijzondere opbouw. De eerste helft bestaat uit een reeks hoofdstukjes die hier en daar onderbroken wordt door vragen die de schrijver namens de lezer stelt en antwoorden die hij namens zichzelf geeft. In de tweede helft worden de hoofdstuktitels herhaald, maar nu in omgekeerde volgorde, "om te zien of er zo'n tweede keer misschien iets heel anders uit de bus komt." Want een redenering kan alleen waar zijn als de tegengestelde bewering ook waar is. De stijl van het boek is aangenaam eenvoudig, helder, 'tongue in cheek'. Het boek bevat geen woord te veel (behalve misschien het woord 'onzin'), maar biedt de lezer desondanks alle ruimte om de duizelingwekkende diepte van de 'isheid der dingen' tot zich door te laten dringen. Een prachtig boekje met oneliners die de ernst van het verhaal voortdurend ondermijnen, zoals "Het leven is een 'come as you are party' voor verlichten". Steek die maar in je zak, of hang hem desnoods boven de ingang van de eerste de beste tempel of meditatieruimte." Han van den Bogaard verschenen in het tijdschrift InZicht. Wegen van radicaal zelfonderzoek september 2012, jaargang 14, nummer 3 "Ik ben enkele jaren geleden met nondualiteit in aanraking gekomen en heb (..) al aardig wat boeken op dit gebied 'verorberd'. Maar jouw boekje steekt daar wat mij betreft bovenuit, qua eenvoud, helderheid, luchtigheid en heerlijk relativerende schrijfstijl. Ik heb er van genoten, ook van jouw vervolgboeken. Ik voel me altijd bijzonder aangetrokken tot schrijvers die de juiste woorden en omschrijvingen weten te vinden om te verwijzen naar 'Dat', en die je vooral uitnodigen om voorbij, en achter de woorden te kijken. Jij bent daar, wat mij betreft, wonderwel goed in geslaagd. Complimenten en dank daarvoor." Win Bück "Paul van der Sterren stopte op een dag met mediteren. Hij beschrijft dit besluit achteraf als een vanzelfsprekende stap op grond van zijn gegroeide inzicht dat alles illusie is, dus ook het boeddhisme. Maar is hij nu verlicht of verloren? Het is niet relevant hoe hij zich erbij voelt, beantwoordt hij zijn eigen vraag. Waar zijn 'ik' is, kan geen verlichting zijn; verlichting is er buiten de persoon die dit zoekt, het is nergens verborgen maar overal aanwezig." Wim Verhallen in de Koorddanser "Aan de hand van een aantal steekwoorden (zoals 'De verlichting', 'mysterie', 'bewustzijn', 'liefde', 'eenheid' en 'God') verduidelijkt de auteur zijn visie dat er alleen maar is wat er is, en dat dit een (zo men wil) goddelijk spel is. De of het Ene speelt een spel met zichzelf door te doen alsof er velen zijn: 'Ik wou dat ik twee hondjes was, dan kon ik samen spelen' (uit een gedichtje van Godfried Bomans of Michel van der Plas). Terwijl veel spiritualiteit, bewust- en heelwording is gericht op verrijking van het 'ik' gaat het er nu juist om, te beseffen dat dit ego denkbeeldig is. Er is geen 'ik' en dat hoeft dan ook niet 'bevrijd' of 'verlicht' te worden. In zijn visie toont de auteur verwantschap met de Indiase filosofie 'Advaita Vedanta' en, ondanks alles, met het boeddhisme." P.O. Kampschuur voor NBD Biblion Terug