 |
Paul van der Sterren Zwart op wit. Verslag van een schakersleven Brave New Books januari 2021 496 blz., € 29,50 ISBN 9789464 184655 Verkrijgbaar bij alle boekwinkels en op bol.com. Ook kunt u een exemplaar rechtstreeks bij de auteur bestellen (geen verzendkosten binnen NL). "It's hard to choose a favorite but I'd like to mention a book that's ridiculously good: Zwart op Wit by Paul van der Sterren. The most honest description of a chess career I've ever come across." Peter Doggers • In 2011 verscheen Pauls autobiografie Zwart op Wit. Verslag van een schakersleven bij uitgeverij New in Chess. Het boek raakte snel uitverkocht en daarom heeft Paul nu in eigen beheer een herdruk verzorgd, die uitgekomen is bij Brave New Books (met dank aan Peter Boel, Anton Schermer en Bas Beekhuizen).
Onder de indruk van Beth Harmon in The Queen's Gambit? Beleef in dit boek the real thing. Evenveel drama in dit adembenemende leesboek vol met prachtige verhalen, eerlijke en uiterst kritische zelfreflectie en geweldige schaakpartijen. Tevens voer voor sportpsychologen! • In februari 2021 gaf Paul in samenspraak met IM Stefan Kuipers een webinar voor het twitch kanaal van de KNSB. Paul besprak aan de hand van zijn autobiografie Zwart op wit hoogte- en dieptepunten van zijn carrière waarbij ook de psychologische en menselijke aspecten aan bod kwamen. Kijk terug Recensies Schakers die hun levensverhaal opschrijven plegen te doen wat hun voorgangers hebben gedaan. Na een korte inleiding waarin ze vertellen over de kennismaking met het spel en hun eerste stappen op het smalle pad volgt het standaardverhaal: de overwinningen op grote tegenstanders, de incidentele teleurstellingen, de toernooisuccessen en de briljante winstpartijen. Zwart op Wit, vertaald uit het Pe5xf7!? is een ander levensverhaal. Zonder een spoor van ijdelheid of arrogantie beschrijft Paul van der Sterren zeer openhartig de jaren waarin het schaakspel zijn leven bepaalde. Nooit eerder is een schakersautobiografie verschenen waarin een auteur zo veel verliespartijen heeft opgenomen. (..) Helaas kennen we in Nederland geen Book of the Year Award, zoals de Engelse schakers die kennen. Als een Nederlands equivalent bestond, zou Van der Sterren geen concurrentie hebben. Zwart op Wit is een geweldig boek dat iedere schaker dient te lezen." Gert Ligterink in De Volkskrant "Het boek is geschreven met een openhartigheid die me soms schokte, en me deed beseffen dat hij een ander mens was dan ik tientallen jaren had gedacht. (..) Tot dit boek verscheen zag ik hem als een kalme, vriendelijke man die de heftige emoties van andere schakers met een glimlach bezag. Van de baaierd van hartstochten die hem verscheurden in een afwisseling van hemelhoog juichen en dodelijke droefenis, had ik geen benul. En ook niet van zijn fanatieke ambitie. (..) Tegen het eind van het boek krijg je de indruk dat Van der Sterren zelf verwonderd terugkijkt op de extreme stormen in zijn ziel, maar met behulp van dagboeken en oude aantekeningen heeft hij ze met grote eerlijkheid beschreven zoals hij ze toen beleefde." Hans Ree in de NRC "Voor het openslaan wordt eigenlijk al duidelijk dat het om een bijzonder boek gaat. Als tweede (!) ondertitel, naast een mooie, zwart-wit portretfoto, lezen we: 'Vertaald uit het Pe5Xf7!? door Paul van der Sterren' - een voorbeeld van de eigenzinnigheid die we nog vaak zullen tegenkomen. Bovendien komt eigenlijk meteen al naar voren wat een belangrijke doelstelling van de auteur lijkt te zijn: het 'vertalen' van de complexiteit van het schaakspel - nee, de schaker - naar de taal van alledag. (..) En inderdaad zit het boek vol met verhalen. Geweldige verhalen, ontroerende verhalen en vooral: herkenbare verhalen. De eenzaamheid van het alleen naar een toernooi gaan, de onvermijdelijke conclusie dat je over je top heen bent, het willen focussen op 'niet verliezen' in plaats van op winnen (..) Het boek zit vol met scherpe observaties (..) Een rode draad door het boek, en de belangrijkste reden waarom dit boek gelezen móet worden, zijn Van der Sterrens beschrijvingen van wat ik maar de schaakhaat zal noemen. Elke schaker kent het: het gevoel van verliezen, de teleurstelling over het eigen spel, maar ook: de vertwijfeling over de hele schaakwereld, en of je daar wel bij hoort, of wilt horen. Of je wel in een zaal vol zwetende mannen houten poppetjes wilt zitten verschuiven terwijll buiten de zon schijnt (..) Het geheel leest als een fascinerende kijk in de keuken van een grootmeester die gedurende zijn hele carrière te maken heeft met hoogte- en dieptepunten, en dit misschien wel beter dan ooit tevoren heeft verwoord. Je raakt betrokken, je leeft mee en je herkent als schaker ontzettend veel van zowel de euforische als de pijnlijke momenten. (..) Een absolute aanrader voor eigenlijk iedere Nederlandse schaker. Paul van der Sterren is een van de sterkste grootmeesters die Nederland gehad heeft en nu weten we dat hij ook een van de interessantste persoonlijkheden onder hen is!" Peter Doggers op ChessVibes.com "Als je eenmaal in het boek gezogen bent, maak je mee hoe het is om te leven op de adem van je schaakprestaties. Extatische vreugde en diepe ellende wisselen elkaar in een woest ritme af, want het schakersleven van Paul kenmerkte zich door uitschieters naar boven en naar beneden met een gestage, voor een topschaker opmerkelijk trage, opwaartse trend in zijn ontwikkeling. Hij is al 37 in 1993 als hij in het interzone toernooi van Biel vele grootheden van toen zijn hielen laat zien en zich plaatste voor de kandidatenmatches. De match tegen Gata Kamsky verliest hij vervolgens maar niet dan na harde strijd. Het bleek zijn carrièrepiek te zijn geweest. Daar was heel wat aan voorafgegaan aan prachtige hoogstandjes en afzichtelijke blunders. En daarna ging dat nog even zo door. Alles komt langs, gevat in bewonderenswaardige objectiviteit en openhartigheid. Van der Sterren schrijft met dezelfde sensitiviteit die hem als schaker zo vaak de das omdeed als twijfels en wankelmoedigheid de baas werden over zijn schaaktalent. Er valt in het boek van alles te beleven, veel moois en onvoorstelbaars. Als je het boek uit hebt, heb je genoten van prachtige partijen met het heldere en aansprekende commentaar van Paul van der Sterren. Heb je soms even moeten grinniken bij het zien van een vreselijke blunder om jezelf onmiddellijk weer tot de orde te roepen als je leest welk leed zo'n fout bij de schrijver aanrichtte en prijs je je gelukkig dat voor jou, amateur, verliezen weliswaar ook vreselijk kan zijn maar dat je jezelf gauw weer overeind kan helpen met: 'Ach volgende keer beter, het is maar een spelletje.' En precies dát kan een schaakprofessional niet." Wim Westerveld op SV-Erasmus.nl, februari 2021 "De liefhebber van de Nederlandse schaakgeschiedenis mag dit boek absoluut niet missen. Zoveel openhartigheid, zoveel emotie! En zoveel uitgebreid geanalyseerde partijen. (..) Het boek is grofweg verdeeld in twee delen. "De zon komt op" en "De zon gaat onder". U begrijpt wat dat inhoudt. De rijzende ster die zijn hoogtepunt aan het firmament bereikte in 1993 wordt beschreven in het eerste deel. Daarna wordt tot in detail beschreven wat er door een schaker heen gaat als hij over zijn hoogtepunt heen is en er steeds minder in slaagt zich te motiveren voor zijn volgende wedstrijd. Ook als de zon opkomt is het niet alleen hosanna." (..) Van der Sterren schrijft soms met een typisch gevoel voor humor. Ook in de periode waarin het schaaktechnisch allemaal niet meeviel. We treffen taalverrijkingen aan als zelfmoordnieuwtje, krantenkopfähig en blikopenercombinatie." Richard Vedder op Schakersinfo "In zijn autobiografie Zwart op Wit, verslag van een schakersleven beschrijft hij over 500 pagina's zijn denken en doen en laten. Al zo'n tien jaar heeft hij de grote arena niet meer betreden. Het is een eerlijk verslag en het biedt een goede inkijk in de beslommeringen van het schakersbestaan. (..) Het beeld ontstaat van iemand die uiterlijk rustig is maar van binnen laait het vuur. (..) Zwart op wit is een uitzonderlijk boek van een praktiserend grootmeester die op zijn vijfenveertigste de speelzaal verliet en onlangs op zijn vijfenvijftigste weer terug kwam via de Amsterdamse club Caïssa. Onze beschermvrouwe wilde Paul nog niet laten gaan." Hans Böhm in De Telegraaf "Een tijdje geleden kreeg ik een prachtexemplaar in handen: Zwart op wit van de hand van Paul van der Sterren. Autobiografische schaakboeken zijn niets nieuws, maar deze pil is toch wel iets heel bijzonders. Juist omdat Paul niet overgaat tot borstklopperij, maar integendeel heel vaak gewag maakt van zijn teleurstellingen, frustraties, ja zelfs trauma's! Ik weet niet of ik dat ook zo zou kunnen. (..) Een zeer aanbevelenswaardig boek." John van der Wiel op Schakers.info "Verleden week publiceerde Schaaksite.nl een interview met Paul van der Sterren, wiens autobiografie Zwart op Wit een heruitgave in eigen beheer heeft gekregen. In het interview vertelt Van der Sterren, sinds 2001 gestopt met toernooischaak, dat hij nu dingen doet die hij leuk vindt om te doen. Columns en boeken schrijven, af en toe training geven, voorzitter zijn van het Max Euwe Centrum, met schaken bezig zijn zonder te schaken. Maar is het spelen dan niet leuk? Enerzijds wel, want hij mist het schaker zijn nog elke dag. Maar net als Tom Dumoulin worstelde hij met de schaduwzijden van topsporter zijn, de stress en de constante twijfels, waar hij in zijn autobiografie uitgebreid verslag van doet (zonder dat het een klaagzang wordt). Hij is ook een typisch iemand die van buiten correct en onbewogen lijkt, maar van binnen vol met emoties zit. Op dat ogenschijnlijk correcte verkeek ik me ooit eens. Bij een toernooi ergens in het buitenland hadden we een geanimeerd gesprek tijdens het ontbijt en op een gegeven moment vroeg ik hem 'Ben jij eigenlijk wel eens dronken geweest?'. Geschokt keek hij me aan, 'Wat denk je wel niet van mij?'. 'Oeps', dacht ik, maar was toch benieuwd naar het antwoord. 'Natuurlijk wel!'. Op Schaaksite noemt hij als meest gedenkwaardige partij hoe hij in Wijk aan Zee 1978 als 21-jarige de toenmalige nummer twee van de wereld Viktor Kortchnoi versloeg. Een ander zou na deze wereldprestatie gewoon erg blij zijn, bij Van der Sterren kwamen de twijfels: beter dan dit zou het nooit worden, had het wel zin om door te gaan met schaken? Aan dat hij dat deed hebben we een zeer boeiend boek te danken." Dimitri Reinderman, HDC Media, februari 2021 "Zit Nederland te wachten op de autobiografie van Paul van der Sterren? Velen zullen hun schouders erover ophalen, totdat ze het boek in handen hebben. 'Zwart op wit, verslag van een schakersleven' is een monumentaal werk geworden, dat een plek verdient in de top tien mooiste Nederlandstalige schaakboeken aller tijden. (..) In het boek beschrijft Van der Sterren zijn schakersleven met ongekende eerlijkheid en precisie. Hij blikt terug op goede, maar ook op slechte momenten. En bij de goede momenten met een voor hem kenmerkende relativering. (..) In de laatste hoofdstukken werkt Van der Sterren op indringende wijze toe naar zijn merkwaardige beslissing om al op zijn 45e te stoppen met schaken. Een spel, waar hij enorm van houdt, zou je zeggen van iemand die een boek van vijfhonderd pagina's over zijn ervaringen schrijft. Maar ook een spel en een wereld waarover hij zich continu heeft verbaasd. Vanuit dat dubbele gevoel heeft Paul van der Sterren een prachtboek geschreven." Johan Hut in de Gooi en Eemlander "Vaak zijn biografieën opsommingen van de mooiste partijen en prestaties van de schaker in kwestie, zo niet dit boek. Natuurlijk komen ook zijn talloze hoogtepunten aan bod maar wat dit boek uniek maakt zijn de vele verliespartijen, die niet weggemoffeld worden. Het is een verademing om ook eens de andere kant belicht te zien. Vooral de teleurstellingen zijn zeer herkenbaar voor vele schakers/sporters en maakt het boek erg toegankelijk voor alle niveaus. Het is uit het hart geschreven en laat ook alle twijfels zien die de auteur heeft gehad tijdens zijn klim naar de top. Een heerlijk boek, ieder hoofdstuk begint met een fraai citaat dat naast alle verhalen en gemoedstoestanden alleen al meer dan het lezen waard is. Al met al geeft het boek een fascinerende kijk in de wereld van Paul van der Sterren. Prettig geschreven met veel anekdotes, partijfragmenten, humor en zelfspot. Een absolute must voor alle schaakliefhebbers." Max Euwe Centrum, Amsterdam "Van der Sterren heeft voor zijn autobiografie circa 3000 partijen opnieuw nagespeeld, en oude krantenknipsels, tijdschriften, dagboeken en aantekeningen doorgelezen. Hobbyschakers die jaloers zijn op beroepsschakers omdat die een lekker vrij leven hebben en geld verdienen met hun hobby, zien in het boek de schaduwzijde van het leven van een profschaker. Van der Sterren schrijft openhartig" Frank Clevers in het Limburgs Dagblad "Het boek van de Nederlandse schaakgrootmeester Paul van der Sterren (2 maal Nederlands kampioen, in 1993 gekwalificeerd voor de kandidatenmatches van het wereldkampioenschap, waarin hij in de kwartfinale strandde) is een must voor schakers en schaakliefhebbers. Van der Sterren analyseert talloze partijen. Maar ook voor de lezer die geen behoefte heeft aan deze analyses (of ze eigenlijk niet goed begrijpt) is dit een boeiend boek. Het geeft een overzicht van het leven van een topsporter in de schaakwereld, die zich net als andere topsporters heel veel bezig moet houden met zijn sport. Paul van der Sterren schrijft onderhoudend onder meer over zijn vele reizen en toernooien, het contact met zijn collega's en zijn vrouw, schaakster Hanneke van Parreren (1 maal Nederlands kampioene). Ook erg interessant is de openhartige steeds weerkerende analyse van de psyche van de schrijver. Dit dan vooral in relatie met winst- en verliespartijen en goede en slechte periodes in zijn carrière. De over- en onderschatting van tegenstanders en de onverwachte tegenslagen en meevallers. In breder perspectief, de strijd om zelfvertrouwen te krijgen en te behouden of te herwinnen. Voer voor (amateur)psychologen, maar feitelijk voor iedereen van belang omdat de meeste mensen deze strijd in hun leven voeren. Het mag duidelijk zijn. Zelfs als niet-schaker, met weinig of geen interesse voor de geanalyseerde schaakpartijen, heb ik erg van dit boek genoten!" Kees de Leeuw op Bol.com "Bijzonder aan dit boek is dat er veel verliespartijen in staan. Interessant is dat Van der Sterren de gevoelens beschrijft die hem bezetten als hij een slechte zet had gedaan en aangeeft wat het voor hem betekent om een partij te verliezen. Daarnaast is het mooi om te lezen wat er in hem omgaat als hij een partij wint. Het lijkt bijna een psychologische roman. De gedachten en gevoelens voor, tijdens en na een wedstrijd die Van der Sterren onder woorden brengt, zullen herkenbaar zijn voor veel schakers." Henk Prins in het Reformatorisch Dagblad "Ik heb mij er zeer mee vermaakt (..) een aangenaam nostalgische autobiografie." Max Pam in Het Parool "Boek van het jaar? (..) Die twijfel - vooral na blunders, slechte partijen of tornooien - komt geregeld naar boven. En dat maakt het boek nu zo interessant. Dit is immers geen partijenverzameling met "the best of Paul VdS". Er staan waarschijnlijk even veel remises en verliespartijen in als winstpartijen. Maar het is de zeer persoonlijke tekst tussen de partijen die het boek een enorme meerwaarde geeft. Je kan het boek perfect zonder schaakbord naast je lezen. Zowat de helft van het boek is "verhaal" en de analyses in het boek zijn - zoals hij het in het voorwoord uitlegt - niet exhaustief (laat staan met de computer geanalyseerd), maar menselijk. (..) Die nuances, het breed uitgesmeerde verhaal met al zijn achtergronden, dat maakt dat je als lezer meegetrokken wordt in het verhaal, dat je meereist met Paul naar al die tornooien en je over zijn schouder meekijkt als hij zit te schaken. Het is gewoon prachtig." Torrewachters.be "Van de stereotiepe droomcarrière noch van zelfverheerlijking is enige sprake. Het is een exceptioneel eerlijk en openhartig boek over wat er goed ging, wat er fout ging en waarom het ging zoals het ging. (..) Deze sportieve autobiografie is veel meer dan een 'schaakboek'. Er is ook een sociologische en historische dimensie. Kortom, een boek dat veel aandacht en waardering verdient." Willem Kuiper in NBD Biblion "Buitengewoon interessant en prachtig uitgegeven door New in Chess. Niet alleen krijgen we het schaakleven van Van der Sterren voorgeschoteld, met vele partijen, hij laat ons ook achter zijn schermen kijken met al het gesteun en gekreun, zelfverwensingen en jubelgevoelens, hoogte- en dieptepunten die iedere schaker van ieder niveau zal herkennen. Daarom ook zeer interessant voor eenieder met een schaker in de familie (dan sla je de partijen maar over), maar natuurlijk zeker voor de schakers zelf, die vele uren zullen genieten van dit monument dat Paul voor zichzelf heeft opgericht." B.H. Wilders in het Nederlands Dagblad "Zwart op Wit is een indringend psychologisch portret geworden, waarbij alle facetten die bij het schaken als beroep een rol spelen, worden uitgediept. De schrijver spaart zichzelf niet en toont openlijk z'n zwakke kanten. Aanvankelijk zag hij teveel op tegen topspelers. Gedurende zijn hele carrière had hij last van spanning en stress. Een ander probleem was zijn faalangst en het misgrijpen op de beslissende momenten (..) Karakter, keihard werken en doorzettingsvermogen hebben van hem toch een topschaker gemaakt (..) Het boek is niet alleen interessant voor schakers, maar ook voor dammers, bridgers, sporters en voor iedereen die graag een levensverhaal leest. Dat Van der Sterren over een uitstekende schrijfstijl beschikt is mooi meegenomen." Suderblog, blog van bibliotheken Mar en Fean "Een zeldzaam openhartig boek. (..) Zwart op wit is een geweldig boek. De moed om jezelf zo bloot te geven en zo eerlijk te zijn! De gelijkenis met Robert Hübner valt op, ook zo'n indrukwekkend iemand die nooit moeite heeft gedaan zijn imago op te tuigen en eveneens een perfectionistische en nogal pessimistische benadering van zijn eigen prestaties aan de dag legt." Remco Heite in de Leeuwarder Courant/Dagblad van het Noorden Great, honest and exiting book. It reads very easily and is written in a very personal and beautiful way. Recommended. He is a grandmaster, but above all a chess player. Gregor den Dekker Terug |
